بررسی و معرفی الگوی اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی

برجستگی شخصیت عرفانی و اخلاقی آیت الله العظمی محمد علی شاه آبادی مانع از شناخت جامع و کامل سایر ابعاد شخصیتی از جمله شخصیت اجتماعی و اقتصادی ایشان شده است.در نتیجه جامعه علمی و نیز مردم مسلمان جهان در بهره مندی از دانش و دیدگاه های اجتماعی و اقتصادی ایشان محروم شده اند.البته،یک پایان نامه در ارتباط با دیدگاه های اقتصادی ایشان نوشته شده و در آن ادعا شده که ایشان به دنبال یک نوع شرکت تعاونی است.(رضی بهابادی،1389)به نظر می رسد درک صحیح دیدگاههای ایشان نیازمند تحقیقات دقیق تری است.در ازتباط با دیدگاه های اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی پرسش هایی مطرح است که مهم ترین آنها عبارتند از:

1_آیا آیت الله العظمی شاه آبادی به دنبال یک الگوی اقتصادی خاصی در سطح ملی است؟

2_مبانی هستی شناختی و ارزش شناختی و نیز فقه در مباحث اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی چه جایگاهی دارد؟

3_آیا در ارایه الگوی اقتصادی مورد نظر خود توجه کافی به دیدگاه های موجود و نیز شرایط اقتصادی ایران داشته است؟

4_آیا الگوی اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی با الگوی اقتصادی دو نظام سرمایه داری و کمونیستی تفاوت های اساسی دارد؟

پاسخ پرسش های پیش گفته می تواند در قالب فرضیه تحقیق زیزر ارایه شود:

با توجه به دیدگاههای اقتصادی آیت الله العظمی محمد علی شاه آبادی_در ادامه بیان خواهد شد_می توان مدعی شد که ایشان به دنبال استخراج و طراحی یک نوع الگوی جامع اقتصادی در سطح ملی بر اساس مبانی هستی شناختی و ارزش شناختی و فقه اسلامی است،به گونه ای که می تواند تمایزات اساسی با دو الگوی اقتصادی سرمایه داری و کمونیستی داشته باشد.

بنابراین،با استفاده از روش توصیفی تحلیلی از منابع موجود منسوب به آیت الله العظمی محمد علی شاه آبادی پاسخ پرسش ها و نیز اثبات فرضیه دنبال می شود.

اغلب دیدگاههای اقتصادی و اجتماعی آیت الله العظمی شاه آبادی در کتاب شذرات المعارف ارایه شده است.ایشان وضعیت اقتصادی جامعه اسلامی عصر خود را آسیب شناسی نموده و برای رفع مشکلات اقتصادی،مبتنی بر فطرت،توحید،ارزش های اخلاقی،راهبرد عده و عده مبتنی بر روش تعاون یک نوع الگوی اقتصادی در سطح ملی زیر نظر اما فقیه و مرکزیت حکومت اسلامی ارایه نموده است که می توان گفت متمایز از ساختارها و مدل های اقتصادی متعارف است.در این نوشتار ابتدا دیدگاههای آیت الله العظمی شاه آبادی بیان می شود و سپس نویسنده تحت عنوان ملاحظات به تبیین و بررسی دیدگاه ایشان می پردازند.

وضعیت اجتماعی و اقتصادی عصر آیت الله العظمی شاه آبادی

ایشان در کتاب شذرات المعارف وضعیت اجتماعی و اقتصادی عصر خود را چنین گزارش می کند(شاه آبادی،1380،صص 3 به بعد):مملکت اسلامی دچار انواع مفاسد و امراض مزمن و مهلک شده است.به لحاظ اقتصادی با اینکه علم و عمل به آن،دو ابزاری است که برای پیشرفت اقتصادی و صنعتی ضروری است،اما به علت دور بودن جامعه کنونی ما از این دو ابزار پیشرفت،وضعیت اقتصادی و معیشت جامعه ما وخیم است.

برخی افراد غافل و نادان را مشاهده می کنیم از اینکه از صنایع دشمن استفاده می کنند،تشکر می نمایند و مدعی هستند که خداوند آنان را خر و حمال ما قرار داده است؛در حالی که اگر در وضعیت اقتصادی و صنعتی جامعه خود دقت نمائیم و قضاوت منصفانه داشته باشیم،می فهمیم که خر و حمال کسی است که یک من پنبه را شش قران به دشمن می دهد و همان را به ششصد قران یا بیشتر از او می خرد.جامعه ما به جهت عدم استفاده از علم و عمل به آن،مورد خشم و انتقام خدای متعال قرار گرفته است و مصداق (خسر الدنیا والاخره):در دنیا و آخرت زیان دید،شده است.بنابراین،باید به درگاه الهی استغفار برده و عرض کنیم:پروردگارا ما بر خویشتن ستم کردیم و به خطاهای خود اقرار می کنیم و اگر تو ما را نبخشی و به ما رحم نکنی،مسلما از زیانکاران خواهیم بود.پس باید از بی غیرتی بیرون بیاییم و به مصداق این آیات: جاهد الکفار والمنافقین واغلظ علیهم :با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنان سخت بگیر و نیز آیه (واقتلوهنم حیث وجدتموهم: هر کجا آنان را یافتی،بکشیدشان.به جنگ اقتصادی دشمنان برویم.

ملاحضات :

1_اولین گام حرکت آیت الله العظمی شاه آبادی به سمت یک الگوی اقتصادی،آسیب شناسی اقتصاد ایران است.اگر انسان وضعیت موجود را درست نشناسد،نمی تواند حرکت صحیحی را به سمت وضعیت مطلوب داشته باشد.این نوع برخورد با مسائل اقتصادی کاملا یک حرکت منطقی و عاقلانه است.

2_تحلیل ایشان نشان می دهد که جامعه ایران همیشه مورد طمع دشمنان اسلام بوده است.دشمنان ایران و افکار پلید و تبلیغات آنان سهم بزرگی در ایجاد گرفتاری و مشکلات برای مردم ایران داشته است.

3_تحلیل ایشان از وضعیت صنعت،واردات و صادرات،خام فروشی و آثار مخرب آن بر وضعیت اقتصادی ایران و فاصله داشتن جامعه ایران از دانش روز،حاکی از توانایی بالای او در تحلیل مسائل اقتصادی کشور ایران و جوامع اسلامی است.

4_از نوشتار ایشان آشکار است که مقصود ایشان از علم،تنها علوم اسلامی نیست،بلکه شامل دانش فنی است که با تحصیل آن،جامعه اسلامی می تواند رشد علمی پیدا کند و خود را از وابستگی نجات دهد.

ادامه دارد…