بررسی و معرفی الگوی اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی (4)

رفتارها و روابط اقتصادی مبتنی بر مبانی انسان محوری وقتی بر اساس احکام وضعی و تکلیفی آنها مشخص گردد،الگوی حاصل را می توان یک الگوی مجاز و اجرایی دانست،اما به عنوان الگوی اقتصادی جامع اسلامی محسوب نمی شود.الگوی اقتصادی جامع اسلامی،الگویی است که منطبق بر مبانی هستی شناختی و ارزش شناختی اسلامی باشد.بسیاری از احکام فقهی از اصول عملیه و ظنون استنباط شده اند و احتمال واقع نمایی آنها زیاد نیست؛در نتیجه الگوی اقتصادی حاصل نیز احتمال انطباق با مبانی و هدف های اقتصادی اسلامی و واقع نمایی کمی دارد.اما اگر الگوی اقتصادی بر اساس مبانی هستی شناختی و ارزش شناختی قطعی اسلامی استخراج شود،احتمال واقع نمایی آن بسیار بالا است.

دو: آیت الله العظمی شاه آبادی هرگز نمی تواند مخالف با روش امضا و کفایت عدم مغایرت در باب معاملات و امور اقتصادی باشد،اما به رغم آن در استخراج الگوی اقتصادی از مبانی اسلامی استفاده کرده است.بنظر می رسد ایشان روش عدم مغایرت موجود را در رفتارها و روابط فردی اقتصادی کافی بداند،اما شاید این روش را به جهت آثار و کارکردهای خاصی که دارد،برای طراحی یک الگوی اقتصادی در سطح ملی کافی نمی داند.

2_آیت الله شهید صدر بعد از چند دهه از ارایه دیدگاه های اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی،دیدگاه های اقتصادی خود را ارایه داده است؛اما در نوشته های ایشان هیچ نشانی از دیدگاه های آیت الله العظمی شاه آبادی و روش ایشان وجود ندارد.ظاهرا این امر به جهت عدم دستیابی به نظرات آیت الله العظمی شاه آبادی بوده است.در غیر اینصورت یا آن را می پذیرفت یا مورد نقد و بررسی قرار می داد.به هرحال بررسی تطبیقی دیدگاههای اقتصادی این دو اندیشه مند اسلامی در مجال دیگری انجام خواهد شد.

3_آیت الله العظمی شاه آبادی اساس هستی شناختی خود را بر فطرت که همان توحید افعالی و عملی باشد،بنیان نهاد و توحید افعالی و عملی را مبنای هستی شناختی الگوی اقتصادی خود قرار داده است.با توجه به توحید عملی،انسان مسلمان در عمل،هر نوع جهت گیری عملی،تعیین هدف ها و ایده آل را باید به سمت یگانه شدن در مسیر اراده الهی قرار دهد.در واقع این نوع یگانه شدن،توحید عبادی و عملی است.توحید عملی در تمام عرصه های فردی،اجتماعی و اقتصادی باید نمود پیدا کند.انسان بعد از توحید نظری،در عمل بایدموحد باشد و تمام اعمال و اراده و خواست خود را همسو با خواست و اراده الهی نماید.در عمل چیزی غیر از خدای متعال را نخواهد.این سخن رسول خدا (قولوا لا اله الله تفلحوا) دستور به توحید عملی در تمام عرصه های زندگی است.بنابراین،عرصه اقتصادی باید به گونه ای باشد تا بستر توحید عملی برای عموم مردم فراهم باشد.بر این اساس آیت الله العظمی شاه آبادی سعادت اخروی و دنیوی جامعه اسلامی را در گروه وحدت و اخوت اسلامی می داند.ایشان وحدن و اخوت اسلامی را تنها چارچوب مورد قبول حرکت اجتماعی و اقتصادی مبتنی بر توحید افعالی و عملی معرفی می کند و به بررسی تفصیلی آن می پردازد.

ادامه دارد…