پایش و ارزشیابی بخش کشاورزی(2)

4_چارچوب تحلیلی

چارچوب تحلیلی به بررسی این موضوع می پردازد که چگونه فردی می تواند اثر ابتکار توسعه ای را اندازه گیری کند.چه شاخص هایی ضروری است و چگونه انتخاب می شود؟هر نظام پایش و ارزشیابی کامل،باید شاخص هایی را در سطوح چهارگانمه_درون داد،برون داد،دستاورد و اثر_تعیین کند.امروزه بیشتر پروژه ها یا برنامه ها،برای پیگیری درون دادها و برون دادها (عملکرد)از یک نظام اطلاعات مدیریتی برخوردارند.یکی از برون دادهای اساسی و ضروری نظام پایش و ارزشیابی در این سطح،باید تولید گزارش های منظم دز زمینه پایش عملکرد باشد.این گزارش ها برای تهیه برنامه های کاری و بودجه های سالانه ضروری است.ابزارها و رهیافت هایی از قبیل پیمایش های پیگیری هزینه عمومی،در این کتاب توصیف می شوند.

زمانی که نظام ها در موقعیت پایش عملکرد قرار می گیرند،می توانند توجه خود را به پایش نتایج (دستاوردها و اثرات)معطوف کنند_کتاب مرجع بیشترین تمرکز را در این حوزه دارد.گذار تمرکز،از عملکرد به نتایج،دلالت های ژرفی برای پایش و ارزشیابی دارد.برخلاف پایش عملکرد که در آن،داده ها نسبتا به راحتی از نظام های اطلاعات نهادی درونی در دسترس هستند،سنجش نتایج در گرو چرخش به سمت ذی نفعان هدف(ارباب رجوع)اطلاعات پروژه و چگونگی بررسی اثرگذاری برآنان است.

تغییر سطوح عملکرد و تولید(محصولات زراعی و باغی،شیلات،دام یا تولیدات دامی)،در بین شاخص های عمده مورد استفاده برای پایش دستاوردهای بویژه،به طور اجتناب ناپذیری،برجسته است.کتاب مرجع پییشنهاد می کند در مواقعی که تامین سنجه های عینی در مرحله ابتدایی مداخلات دشوار است،ارزیابی های کشاورزان می تواند پروکسی های مفیدی باشد.

همچنیناین کتاب مرجع،چگونگی به کارگیری رهیافت عرضه خدمات را نشان می دهد.این رهیاف،می تواند برای انتخاب شاخص هایی استفاده شود که قدرت تولید سنجه های ناظر بر دستاوردهایی را دارند که مفید و قابل اندازه گیری آسان هستند.این به مفهوم استفاده بیشتر،از شاخص های کیفی مانند شاخص های ناظر بر دستیابی،استفاده و رضایتمندی است.

در نهایت،سوال در زمینه ارزشیابی مطرح می شود.ارزشیابی می تواند تمرینی باشد که بافقدان داده ها روبه روست،ولی در کشورهایی با ظرفیت محدود،روش هایی برای اجتناب از این مشکل وجود دارد.همه پروژه ها یا برنامه ها،به ارزشیابی های کامل اثر نیاز ندارند و در صورت نیاز می توان آنها را بدون جمع آوری داده های مازاد (فراتر از آنچه که برای اهداف پایش به صورت روزمره جمع آوری شده اند.انجام داد_به شرطی که ارزشیابی از قبل به دقت برنامه ریزی شده باشد.بدیهی است ارزشیابی مطوب،تقریبا داده های ناشی از منابع مختلف را با یکدیگر ترکیب می کند.همچنین این ارزشیابی،به سمت نقطه نظر مورد توجه در خصوص اثر یک مداخله خاص،بر پایه فرایند سه بعدی سازی و ارزیابی دقیق دستاوردهای منابع مختف_که اغلب ظاهرا ناهماهنگ هستند_حرکت می کنند.

هرچند کتاب مرجع برای بیشتر ارزشیابی ها و اهداف برنامه ریزی وسیع تر،به مجموعه ای از آمارهای پایه بخش کشاورزی و روستایی تاکید می کند ه فراتر از سنجه های عرضه خدمات گسترش می یابد.آمارهای پایه بخش کشاورزی و توسعه روستایی،شامل داده های سطح زیر کشت و عملکرد،قیمت ها،استفاده از نهاده های کشاورزی،مخارج عمومی در بخش کشاورزی،سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی و سرانه تولید ناخالص داخلی می شود.

در کشورهایی که این آمارها در دسترس نباشند،باید در فهرست اولویت برای مشمول شدن در هر برنامه ظرفیت سازی آماری قرار گیرند.فهرست بسط یافته ای از شاخص ها در پیوست 1 ارائه شده است که کشورها می توانند از ان در اولویت بندی و انتخاب مفیدترین شاخص ها برای نیازهای خاص خود استفاده کنند.این فهرست کاملا جامع نبوده و انتظار نمی رود که همه کشورها آن را پذیرفته و از کل شاخص های آن استفاده کنند،ولی گزینه هایی را برای انتخاب فراهم کرده و نمونه هایی از عملیات مناسب کشورهای مختلف را برگزیده است.

بحث درباره چارچوب تحلیلی،با اشاره به پایش و ارزشیابی در سطح بین المللی خاتمه می یابد و نوزده شاخص اولویت نما را مشخص می کند که قبلا در فهرست شاخص های اصلی رای پیگیری دستاوردهای بخش توسعه کشاورزی و روستایی در سطح بین المللی در نظر گرفته سده بود.این نوزده شاخص بر مبنای قابلیت مقایسه ای،دسترسی وتناسب انتخاب شده اند که یک مجموعه حداقلی از شاخص های اصلی جهان شمول را نشان می دهند و تا حد امکان ،باید در همه برنامه های پایش و ارزشیابی ملی مورد توجه قرار گیرند.بدون این تعهد حداقلی ملی،بهبود کیفیت پایش و ارزشیابی ملی مورد توجه قرار گیرند.بدون این تعهد حداقلی ملی،بهبود کیفیت پایش و ارزشیابی در سطح بین المللی که یکی از اهداف این کتاب مرجع است،امکان پذیر نیست.ولی این تعهد بار بسیار طاقت فرسایی به نظر نمی رسد،زیرا همان شاخص ها نه تنها در سطح بین المللی بلکه در سطح ملی برای پایش مورد استفاده قرار می گیرند.

ادامه دارد…